PHƯƠNG PHÁP THỤ TINH NHÂN TẠO CHO HEO NÁI

Thụ tinh nhân tạo ở heo đóng vai trò rất quan trọng trong việc lai tạo, nhân giống, cải tiến di truyền giống, góp phần nâng cao chất lượng đàn heo giống. Thụ tinh nhân tạo cho heo nái giúp đạt tỷ lệ thụ thai cao, số lượng và chất lượng đàn heo con như mong muốn, tăng năng suất sinh sản, kiểm soát và cải tiến di truyền giống, chất lượng và tính đồng đều của đàn heo từ đó mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Thụ tinh nhân tạo cho heo nái tốn ít chi phí, an toàn để đưa nguồn gen mới, quý hiếm vào đàn heo của hộ gia đình, trang trại.

Ngoài ra thụ tinh nhân tạo khắc phục được sự không tương đồng về kích thước giữa heo đực giống và heo nái, đỡ tốn công di chuyển heo đực giống

Thêm nữa, phương pháp này còn giúp giảm khả năng lây truyền các bệnh truyền nhiễm trong trường hợp heo đực giống hoặc heo nái đang nhiễm bệnh…

 

Có 3 phương pháp phối giống heo được sử dụng phổ biến

- Phối đơn: Sử dụng tinh heo giống của một con đực bơm một liều duy nhất vào thời điểm heo nái rụng trứng.

- Phối lặp: Dùng tinh heo giống của một con đực bơm nhiều lần (khoảng 12 hoặc 24 giờ bơm lặp lại) vào thời điểm heo nái rụng trứng.

- Phối kép: Sử dụng tinh heo giống của hai hoặc ba con đực hòa trộn trong một lần bơm, hoặc bơm tinh từng loại giống cách nhau chừng 5 – 10 phút vào thời điểm heo nái rụng trứng.

 

Yorshire (Anh), Landrace (Na Uy), Duroc (Đan Mạch) là 3 giống heo đực đã được cải tiến để phù hợp với việc thu tinh nhân tạo với ưu điểm nổi trội: thuần chủng, ngoại hình đẹp; tỷ lệ nạc cao, mau lớn, khỏe; thụ tinh sẽ không bị trùng huyết, cận huyết. 

Trong thời kì rụng trứng của heo nái, sau khi bắt đầu có dấu hiệu động dục (Lợn nái đi lại, kêu rít, muốn nhảy ra khỏi chuồng; kém ăn hoặc bỏ ăn, phá máng; nếu có người sờ mó thì né tránh hoặc bỏ chạy. Âm hộ sưng mọng, đỏ hồng, căng bóng. Nước nhờn chảy ra ngoài âm hộ lỏng, trong và chưa keo dính. Buổi sáng, lợn nái ở trạng thái yên tĩnh hơn, ít kêu rít, thỉnh thoảng nhảy lên lưng con khác, nhưng chưa chịu đứng yên khi lợn khác nhảy lên lưng) buồng trứng sẽ rụng trứng trong khoảng 40 giờ (dao động từ khoảng 36 – 50 giờ). Các bác cần đặc biệt chú ý, trứng của heo nái có tuổi thọ rất ngắn, chúng chỉ tồn tại khoảng 6 giờ trong ống dẫn trứng sau đó sẽ giảm dần chức năng hoạt động. Nên cần nắm bắt chính xác thời gian trựng rụng và thực hiện phương pháp thụ tinh chính xác để có kết quả phối tốt nhất. Nên thực hiện thụ tinh hai lần liên tiếp, cách nhau khoảng từ 12 – 16 giờ để đạt được kết quả tốt nhất. Nếu dùng phương pháp phối đơn thì nên thực hiện sau 24 – 32 giờ heo nái có hiện tượng “động dục”.

 

Các đồ cần có gồm:

- Tinh heo đực được bảo quản ở nhiệt độ 20oC, ở nơi mát mẻ, tránh ánh nắng trực tiếp, không nên mở nắp, di chuyển hay rung lắc ống tinh vì có thể làm hỏng chất lượng tinh dịch. Thời gian bảo quản tinh tối đa 3 ngày kể từ ngày lấy tinh và pha chế.

- Lọ hoặc túi đựng tinh; Dụng cụ dẫn tinh; Bộ phận tạo áp lực đẩy tinh vào bên trong; Vaseline để bôi vào dẫn tinh quản và âm hộ heo nái khiến quá trình thụ tinh dễ dàng hơn

Trước khi thực hiện thu tinh, dụng cụ phải được sát trùng bằng cách đun nóng với nước sôi, để nguội và ráo nước trước tiến hành. Vệ sinh âm hộ heo nái bằng dung dịch sát khuẩn hoặc cồn 70o, hoặc nước sạch và làm ấm tinh dịch đến nhiệt độ 35-37oC hoặc tốt nhất là 38,5oC bằng nhiệt độ cơ thể heo nái, khi ấy tinh trùng sẽ có khả năng di động tốt nhất. Vuốt nhẹ vào lưng, mông để heo nái đứng yên, nhẹ nhàng bôi Vaseline vào dẫn tinh quản và âm hộ heo nái. Nên kích thích cho heo nái đi vệ sinh tổng thể (tiểu tiện, đại tiện trước khi tiêm) nhằm hạn chế quá trình "trôi tinh:, giảm chất lượng thụ tinh

 

Massage nhẹ nhàng vào vùng mông hoặc âm đạo để heo nái đứng yên. Ngồi ngược lên lưng heo hoặc đè chân lên lưng heo, kích thích heo nái, tạo áp lực giữa vai và lưng, áp lực đầu gối vào sườn heo nái và massage nhẹ nhàng khu vực âm hộ, bầu vú của heo nái. Bôi trơn đầu que chuyên dụng với một lượng nhỏ tinh dịch vừa đủ. Thực hiện mở rộng âm đạo của heo nái và đưa đầu dẫn tinh quản vào âm hộ của heo nái, chú ý cần đưa que chếch lên phía trên một chút, đồng thời lắc nhẹ que cho tinh dịch được phân bổ đồng đều. Đưa dẫn tinh quản vào sâu trong âm đạo hết cỡ đến cổ tử cung (cách khoảng 25 – 30cm) thì kéo lùi lại, đưa và xoay nhẹ dẫn tinh quản, lắp ống bơm hay lọ tinh bằng nhựa và bơm tinh dịch vào bên trong. Trường hợp đựng dung dịch tinh bằng lọ nhựa nên bóp nhẹ lọ tinh để tạo áp suất cho heo nái tự hút tinh dịch vào trong. Trường hợp dùng dẫn tinh quản đầu xoắn thì xoay ống dần theo chiều ngược kim đồng hồ, xoay chiều ngược lại để thuận tiện rút ra.

 

 

Để quá trình thụ tinh nhân tạo thành công với xác suất đậu cao thì các bác cần lưu ý những điều sau:

- Không cho heo nái ăn uống no trước khi thực hiện thao tác

- Dụng cụ phải được sát trùng sạch sẽ trước khi thực hiện

- Kiểm tra kĩ que cấy tinh xem có bị tắc nghẽn hay rò rỉ không

- Bảo quản tinh đúng cách để đảm bảo chất lượng tinh dịch

- Cố gắng hạn chế cho heo nái nằm ngay sau khi thụ tinh, nên để phần mông heo nái cao hơn phần đầu thì quá trình thụ tinh tỉ lệ đậu sẽ cao hơn

- Bơm tinh dịch từ từ để tinh chảy hết vào tử cung heo nái

- Sau khi hoàn tất dẫn tinh, kỹ thuật viên cần ngồi trên lưng heo nái tầm 3 – 5 phút để tinh dịch chảy hết vào trong rồi mới tiến hành rút dẫn tinh quản ra khỏi cơ thể heo.

- Thời gian thụ tinh cho heo nên thực hiện nhanh, đúng thao tác, kĩ thuật khoảng 5 – 10 phút.

- Trong quá trình thụ tinh, luôn để heo nái được ở trong trạng thái thoải mái nhất

- Thao tác nhẹ nhàng tránh làm tổn thương tử cung heo nái

- Ghi chép ngày phối giống để tiện theo dõi cũng như tính ngày đẻ cho heo nếu thành công

 

Nguồn tổng hợp