Những giống gà quý của Việt Nam

Gà ri

Đây là giống gà địa phương có từ lâu đời tại Việt Nam. Gà Ri được chăn thả tự nhiên chủ yếu ở khu vực trung du miền núi phía Bắc và Nam Trung bộ… Gà Ri có dáng thấp bé, lông màu, dễ nuôi thả tự nhiên. Gà thay lông vào mùa hè thu, lớn nhanh (khoảng 2 tháng), tốc độ mọc lông nhanh, chịu đựng giá lạnh tốt hơn các giống gà khác. Gà Ri có thể khai thác cả thịt và trứng. Thịt gà Ri thơm ngon, mịn, dễ tiêu hoá. 

Gà trống có màu lông đỏ thẫm, đầu lông cánh và lông đuôi có màu đen ánh xanh; lông bụng có màu đỏ nhạt, vàng đất. Màu da vàng hoặc trắng, da chân vàng. Một năm tuổi, gà trống nặng 1,5 - 2 kg. 

Gà mái có màu lông không đồng nhất, vàng rơm, vàng đất, có đốm đen ở cổ, đuôi và đầu cánh. Sau một năm, gà mái có thể nặng 1,2 - 1,4 kg. Gà mái 4 - 5 tháng tuổi bắt đầu đẻ. Sức đẻ năm đầu 100 - 110 trứng, trứng nặng 40 - 45 g, vỏ màu trắng. Gà đẻ theo từng đợt 15 - 20 trứng, nghỉ đẻ và đòi ấp, nuôi con khéo. 

Gà Đông Tảo

Gà có xuất xứ từ huyện Khoái Châu, Hưng Yên & là giống gà đặc hữu, quý hiếm của Việt Nam. Hiện nay, Gà Đông Tảo nằm trong danh sách động vật quý cần bảo tồn nguồn gene của Việt Nam. 

Gà có cặp chân xấu xí, đôi chân to và thô, khi trưởng thành có thể nặng trên 4,5 kg (gà trống) và trên 3,5 kg (gà mái). Đầu hình gộc tre, mào mâm xôi, thân giống con cóc, cánh như hai con trai úp, đuôi như nơm úp cá, da đỏ chót. Chân to sần sùi như chân voi, bốn ngón chân xòe ra, chia ngón rõ nét, bàn chân dày, cân đối nên gà bước đi vững chắc. 

Gà đòi hỏi kỳ công chăm sóc và khó nuôi. Chúng không thích bị nuôi nhốt, hay chạy nhảy tự do. Một lứa thường mất tối thiểu 1 năm chăn thả, ăn cám tự nhiên. Gà càng già càng quý, thịt thường có mùi vị thơm ngon đặc trưng không lẫn với bất kỳ loại gà nào. Bộ da rất dày, có thể nặng tới vài lạng. 

Gà được xem là quý hiếm và đắt tiền bởi việc duy trì giống không dễ dàng. Những con gà mái đẻ trứng xong thường dùng chân voi để đạp vỡ trứng nên người nuôi lấy được trứng của chúng rất khó. Những người lùng mua giống gà quý này từ ngoài Bắc đem vào Củ Chi, TP Hồ Chí Minh để nhân giống, nuôi thương phẩm. 

Gà Hồ

Gà Hồ được nuôi chủ yếu ở làng Lạc Thổ (thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh). Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Viện Chăn nuôi Quốc gia đã tài trợ kinh phí nhằm theo dõi, gìn giữ, nuôi sinh sản để bảo tồn giống gà có nguồn gen quý hiếm và tổ chức hội thi gà Hồ hằng năm.

Gà Hồ là giống có thể trọng lớn và dáng cao. Gà có mào to, màu đỏ hoặc màu hồng như màu hoa mẫu đơn. Đuôi gà thường xòe to như cái nơm, các lông đuôi bằng nhau, chân gà to, tròn, vẩy chân mịn màu vỏ đỗ nành. 

Con gà trống có dáng to, dài, lông màu đen ánh xanh (mã lĩnh) và màu đỏ đậm (giống màu quả mận chín, mã mận). Trọng lượng của một chú gà trống nuôi làm giống có khi lên đến 6 - 7 kg. Thời gian nuôi đạt trọng lượng thịt khoảng 6 tháng. Gà Hồ thường được khai thác lấy thịt. 

Còn gà mái thường có 3 màu lông: đất thó (trắng, xanh), vỏ quả nhãn chín và màu sẻ (giống lông chim sẻ). Trọng lượng của gà mái tối đa 4 - 5 kg, khá lớn nên gà mái thường chậm chạp, không khéo chăm con. Thời gian gà mái bắt đầu đẻ khoảng 6 - 8 tháng. Sản lượng trứng thấp, chỉ 40 - 50 trứng/năm, trứng ấp cũng không thành con hết nên đàn gà Hồ thường ít, việc bảo tồn giống cũng cần được duy trì.   

Gà mía

Gà Mía có nguồn gốc ở xã Phùng Hưng (thị xã Sơn Tây, Hà Nội), gà được đặt tên theo khu vực đã duy trì giống suốt bao năm - thôn Đoài, chùa Mía. Giống gà có đặc điểm: mình ngắn, đùi to và thô, mắt sâu, mào đơn, chân có 3 hàng vảy, da đỏ sắc lông gà trống màu tía, gà mái màu nâu xám hoặc vàng. Gà Mía được nuôi thả vườn và ăn cả thức ăn xanh (rau, củ, quả...), thóc, cám gạo, ngô nghiền, các loại khoáng, vitamin... nên bảo đảm khỏe mạnh và thịt ngon, ít bệnh. Lúc còn nhỏ, da gà Mía có màu đỏ au, khi có trọng lượng khoảng 2 kg trở lên da gà bắt đầu chuyển sang màu vàng. Khi trưởng thành, gà trống nặng 5 - 6 kg, gà mái nặng 2,7 - 3,2 kg. 

Lúc 4 tháng tuổi (giết thịt) bình quân con trống đạt 2,32 kg, con mái 1,9 kg. Thịt gà Mía có mùi thơm, da giòn, mỡ dưới da ít, sức khỏe tốt, thích hợp trong điều kiện chăn nuôi thả vườn. 

Gà Mía mái có tuổi đẻ muộn, sản lượng trứng không cao. Gà mái thường bắt đầu đẻ sau 7-8 tháng, sản lượng trứng chỉ 50 - 55 quả/mái/năm, khối lượng trứng 50 - 55 g. 

Hiện nay gà mía được nuôi theo hướng thịt và ở một số vùng như TP Hồ Chí Minh, Bình Định, chủ yếu để lai với một số giống gà nội và nhập nội khác tạo gà lai nuôi thịt.

Gà Tàu vàng

Gà Tàu vàng có nguồn gốc sâu xa từ Trung Quốc, được đưa về Việt Nam thuần hoá từ rất lâu đời ở các tỉnh phía Nam như: Long An, Tiền Giang, Tây Ninh, Bình Dương… nên còn được gọi là Gà Ta vàng. Gà có sức đề kháng cao, thích ứng với mọi điều kiện chăn thả địa phương. 

Gà hiện rất được ưa chuộng vì chất lượng thịt cao, dễ nuôi. Gà có lông màu vàng rơm, vàng sẫm, có đốm đen ở cổ, cánh và đuôi. Chân màu vàng, da vàng, thịt trắng, mào phần lớn là mào đơn và ít mào nụ. Thịt rắn chắc, thơm ngon. Thời gian đạt trọng lượng thịt là 6 tháng, 4 tháng có thể được xuất bán. Gà tàu vàng có trọng lượng lớn, từ 3–4 kg/con, còn gà nòi trung bình khoảng 3 kg/con. Trọng lượng trưởng thành con mái nặng 1,8 – 2 kg/con, con trống nặng 2,5 – 3 kg/con. Khối lượng có thể lúc mới sinh 30g, khi trưởng thành, gà trống nặng 3 kg, mái nặng 2 kg.  

Gà mái 6 tháng tuổi bắt đầu đẻ trứng, gà mái có đặc tính thích ấp, nuôi con giỏi. Sản lượng trứng bình quân (60 - 70 trứng/năm). 

Gà ác

Gà Ác còn được gọi là Gà Ô Cốt kê, Gà chân trì, Gà Ngũ trảo là giống gà được nuôi nhiều ở các tỉnh ĐBSCL và miền Đông Nam bộ. Gà Ác có dáng nhỏ nhắn, lông xước màu trắng tuyền nhưng da, thịt, xương, mỏ và chân đều đen. Gà ác có sức sống rất cao. Tỷ lệ nuôi sống từ 1 ngày tuổi đến 56 ngày tuổi trung bình đạt 95 - 98%, cá biệt có đàn đạt 100%. Chính vì sức sống của gà Ác nên nhiều trại giống chọn lựa thử nghiệm lai với những giống gà khác: lai gà Ri, gà Tre... 

Gà trống có mào cờ đỏ thẫm. Chân có lông và 5 ngón, nhưng cũng có một số con không có lông chân hoặc chân chỉ có 4 ngón. Gà mái có mào cờ nhưng nhỏ và đỏ nhạt, tích màu xanh.Trọng lượng trưởng thành con mái: 0,5 - 0,6 kg, con trống: 0,7 - 0,8 kg. Gà mái đẻ 1 - 2 trứng/ lứa, sản lượng trứng 70 - 80 quả/năm. 

Với giá trị dinh dưỡng cực kỳ cao, gà Ác được nuôi chủ yếu để lấy thịt làm thuốc hay chế biến như một món ăn đặc sản. 

Gà tre

Gà Tre chính xác là gà "Che" theo tiếng khmer la mon-che. Giống gà này phổ biến tại khu vực miền Nam, đặc biệt là Tây Nam bộ. Gà tre có vóc dáng gần giống với gà rừng, nhưng thấp và nhỏ hơn, trọng lượng tối đa đạt mức 0,7 - 0,8 kg/con (gà trống) và 0,6 - 0,7 kg/con (gà mái). Khả năng miễn dịch của gà Tre khá cao nên rất ít bị bệnh tật. Tuy nhiên giống gà này lại đang bị mai một nguồn gene nghiêm trọng do chưa được quan tâm đúng mực. 

Thay vì được lựa chọn nuôi lấy thịt hay lấy trứng, Gà Tre được chọn làm cảnh, đôi khi là đi chọi, và thường là gà trống bởi hình dáng đẹp. Lông gà có màu sắc khá đa dạng, đen, trắng, hoa mơ, tía... Thức ăn chủ yếu là thóc, cám ngô, cám gạo, thường xuyên thêm các loại rau xanh. Nuôi gà tre có thể tận dụng những khoảng trống trong nhà như góc sân, mái hiên, tạo thành một chiếc chuồng gỗ, bao lưới thép mắt cáo nhỏ với chiều dài khoảng 1,5 m và chiều rộng 1 m, chia thành ngăn, lót ổ rơm làm chỗ ở.  

Gà Tre trống rất hiếu chiến và có tính bảo vệ lãnh thổ rất cao đối với những đối thủ cạnh tranh nhưng sẵn sàng bỏ qua cho những con trống cùng bầy nếu như những con này chịu phục tùng nó, tức là không được gáy trước mặt nó và dĩ nhiên là không được tranh giành gà mái với nó.

Gà Tre trống đá rất giỏi và lì đòn, nhất là các con gà được hai năm tuổi trở lên (nếu nhỏ hơn tuổi này chúng rất dễ bỏ chạy khi đang đá để rồi sau đó quay lại đá tiếp rồi lại bỏ chạy cứ thế lặp đi lặp lại vài lần rồi chạy hẳn), khi đó chúng có thể đánh bại những đối thủ nặng ký hơn gấp ba, bốn lần thuộc các giống gà thịt, thậm chí gà chọi (gà nòi) tơ cũng không phải là đối thủ. Một trận đấu của hai con gà Tre trưởng thành có thể kéo dài vài tiếng đồng hồ. 

Gà Kiến 

Gà Kiến hay còn được gọi là gà Bình Định vì giống gà này được thuần hoá và nuôi thả chủ yếu ở hai tỉnh Phú Yên, Bình Định. Gà Kiến nổi tiếng nhờ hai món gà hầm thuốc Bắc và gà nướng Sông Cầu, nhưng lại đang có dấu hiệu bị mai một vì thời gian nuôi dài, chậm lớn, gà mái đẻ khá ít và thưa. Viện Chăn nuôi đang phải đưa vào danh sách và tiến hành nuôi bảo tồn. 

Gà Kiến có sức đề kháng cao, ít bệnh, dễ nuôi, sống được trong môi trường nắng nóng của miền Trung. Gà Kiến có thân hình thon gọn, cao dong dỏng, mặt lanh lợi, thịt săn chắc tựa gà đá miền Tây Nam Bộ. Con trống có bộ lông đỏ tía, đuôi dài, cựa dài trông rất đẹp mã và oai vệ. Thịt gà vàng ươm, chân vàng nghệ rất đẹp mắt. Chúng nặng cỡ 1,3-1,5 kg/con. Trọng lượng tối đa giống gà này thường khoảng 3 kg/con, gần 3 năm tuổi. Gà thịt 83 ngày tuổi trọng lượng trung bình 1,4-1,7 kg/con. Trọng lượng gà đạt 1,7–2 kg/con là xuất chuồng.