CÁC THUỐC CẢI THIỆN TÍNH THÈM ĂN CHO ĐỘNG VẬT
Các yếu tố dẫn đến chán ăn, thèm ăn là gì?
Các yếu tố kích thích thèm ăn kích thích thu nhận thức ăn ở động vật có vú là những chất dẫn truyền thần kinh như: neuropeptid Y (NPY), orexin – A, orexin B, motilin, melanin concentrating hormone (MCH), gananin, growth hormonreleasing factor (GRF) và ghrelin.
Các yếu tố gây chán ăn (ức chế thu nhận thức ăn) là: colecistokinin (CCK), gastrin glucogon – like peptid – 1 (GLP-1), corticotropin - releaing factor (CRF), histamin, anpha - MSH (melanocita stimulalo hormon), leptin và bombesin.
Ứng dụng các thuốc kích thích thèm ăn có vai trò quan trọng trong điều trị các thú cưng, quân khuyển, cảnh khuyển… Sự chán ăn kéo dài, sẽ gây những hậu quả xấu cho niêm mạc dạ dày ruột và cho hệ vi sinh vật đường ruột gây suy gan. Khi vật nuôi đã có tuổi hay vật nuôi bị bệnh, sau phẫu thuật phải chấn thương… việc dùng các thuốc kích thích thèm ăn là một trong các chỉ định bắt buộc.
Nguyên nhân gây chán ăn là gì?
Có nhiều bệnh do chán ăn, bỏ ăn do cơ thể đã bị nhiễm bệnh như: con vật bị nhiễm ở gan (VD: gan nhiễm mỡ ở mèo) từ đó càng làm cho bệnh nặng thêm. Trong nhiều bệnh, chính việc điều trị đã gây chán ăn. Nhiều tác dụng phụ của thuốc trở thành nguyên nhân chán ăn, VD: amoxicillin, acid clavulanic, enrofloxacine, các sulfonamid, metronidazo, các chất ức chế ACE, các chế phẩm sắt, các thuốc chống ung thư.
Khi sử dụng các thuốc trên, phải cho con vật dùng bổ sung các thuốc kích thích thèm ăn. Các thuốc quan trọng dùng kích thích thèm ăn là: diazepam (oxazepam, propofol, ciproheptadin,…), các steroid đồng hóa, là chỉ định bắt buộc đối với con vật.
Các thuốc cải thiện tính thèm ăn ở động vật
Diazepam: Có 2 đại diện của benzodiazepin có tác dụng cải thiện tính thèm ăn là Diazepam và Oxazepam (Oxazepam là chất chuyển hóa in vivo của diazepam), tác dụng tốt ở mèo, sau đó là ở chó và người.
Cơ chế tác dụng: ức chế trung tâm gây chán ăn ở hypothalamus. Dùng tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp hoặc cho uống đều được. Oxazeoam dùng cho uống. Diazepam kích thích thèm ăn tốt hơn nhưng lại gây trầm tĩnh, làm dịu (sedatio). Liều lượng cho mèo: 0, - 0,4 mg/kgTT, tác dụng thể hiện sau 5 đến 10 phút, không dùng lâu, kéo dài; vì kéo dài có thể gây độc hại cho gan ở mèo, sau đó gây trạng thái căng thẳng.
Midazolam: dùng kích thích thèm ăn cho mèo, là dẫn xuất của denso benzodiazepam, tác dụng nhanh, tác dụng phụ với gan nhẹ hơn diazepam.
Propofol: Cũng là thuốc ức chế không đặc hiệu của hệ thần kinh trung ương. Tác dụng với chó, mèo (IV hoặc IC). Liều lượng cho chó 1 – 2 mg/kgTT, Có tác dụng làm dịu nhưng mất nhanh.
Cytoheptadin: kháng histamin. Cũng có tác dụng đối kháng serotonin nên có tác dụng cải thiện thèm ăn. chỉ dùng cho mèo. cho uống liều 0,3mg/kgTT ngày 2 lần. tác dụng phụ: có thể nôn.
Các thuốc Prednizolon, Mirtazapin,… Cũng dùng vào mục đích tăng tính thèm ăn.
Các thuốc truyền thống: Các Glucozid đắng, các gia vị là những thuốc kích thích thèm ăn tốt. một số tinh dầu như quế, sả, vitamin B1, cùng , được dùng kích thích thèm ăn.
Nguồn: Dược lý học phân tử ứng dụng trong thú y - Phạm Khắc Hiếu